γιατροσόφια Ηπείρου για αναπνευστικό σύστημα

Από τα αρχαία χρόνια ο άνθρωπος σε κάθε γωνιά του πλανήτη αναζήτησε βοήθεια στο φυτικό βασίλειο για την ανακούφιση των πόνων και των ασθενειών του. Τα βότανα αναγνωρίστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν από όλους τους λαούς σαν φυτά με θεραπευτικές - φαρμακευτικές ιδιότητες αλλά και με μαγικές, σε κάποιες περιπτώσεις. Συγγραφείς και γιατροί από την αρχαιότητα ακόμα έγραψαν συγγράμματα γι’ αυτά, βασισμένοι στις παρατηρήσεις και τη λαϊκή παράδοση του καιρού τους.
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η χρήση των βοτάνων ήταν πολύ διαδεδομένη στη χώρα μας, σύμφωνα με διάφορες οικογενειακές παραδόσεις ή τις οδηγίες του πρακτικού γιατρού, της γριάς γιάτρισσας ή των γιατροσοφίων.
Από τις αρχές του 20ου αι. άρχισε να εγκαταλείπεται η βοτανοθεραπεία και τη θέση της πήραν τα χημικά παρασκευάσματα. Καθώς αυξάνονταν τα χημικά φάρμακα, αυξάνονταν όμως και οι αρρώστιες και η έλλειψη εμπιστοσύνης των ανθρώπων σ’ αυτά. Έτσι η ανάγκη επιστροφής στη φύση έγινε σιγά σιγά μεγαλύτερη και στην εποχή μας έχει πια πολλούς οπαδούς.
Σήμερα όχι μόνο πλέον δεν αμφισβητείται η πατροπαράδοτη πείρα, αλλά καταφεύγουμε συχνά στα βότανα και τις θεραπευτικές ιδιότητές τους, για να γλιτώσουμε από τις παρενέργειες των φαρμάκων. Γίνεται πια επιτακτική η ανάγκη να σωθεί η παράδοση και να μπει δυναμικά στην καθημερινή μας ζωή.
Στα πλαίσια αυτής της σκέψης είναι αξιόλογη και απαραίτητη η προσπάθειά μας να διαφυλάξουμε την πατροπαράδοτη γνώση με την οποία γαλουχήθηκαν γενιές και γενιές ανθρώπων.
Για το λόγο αυτό καλούμε όλους όσους έχουν γνώσεις και πείρα στο να χρησιμοποιούν παραδοσιακά γιατροσόφια, να τα μοιραστούν μαζί μας.
Κάνουμε μια αρχή, παραθέτοντας συνταγές που έχουμε καταγράψει από την περιοχή της Ηπείρου, για προβλήματα του αναπνευστικού συστήματος.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ
1. Αμυγδαλίτιδα
- Γαργάρες με χλιαρό αλατόνερο, λεμόνι ή ρακί ή σόδα φαγητού. (Φούρκα)
- Ζεστό κατάπλασμα στον λαιμό από βρασμένες αγγινάρες.(Ελαφότοπος)

2. Άσθμα
- Αφέψημα γλυκόριζας

3. Βήχας
- Βρασμένη ρίγανη απαλύνει το βήχα. (Ιωάννινα)
- Παίρνουμε παλιά κεραμίδια, τα ζεσταίνουμε καλά , τα τυλίγουμε με ζεστά πανιά (μάλλινα) και τα τοποθετούμε στο στήθος, όταν έχουμε βήχα, βρογχίτιδα, πνευμονία. Το ίδιο γίνεται και με ζεστά πίτουρα. (Ιωάννινα)
- Λεμόνι και μέλι καταπραΰνει το βήχα. (Ιωάννινα)
- Αφέψημα με λουλούδια από μολόχα, ία και ξύλο κανέλας. (Καλαρρύτες)
- Βράζουμε ένα ολόκληρο λεμόνι μέσα σε λίγο νερό σε σιγανή φωτιά για 10 λεπτά. Στη συνέχεια το κόβουμε, το στίβουμε και βάζουμε σε ένα ποτήρι το χυμό του. Προσθέτουμε ένα φλυτζάνι μέλι και το πίνουμε 2-3 φορές την ημέρα (Άρτα)
- Ανακατεύουμε μια κουταλιά σούπας τριμμένη ρίγανη σε ένα φλιτζάνι μέλι και το τρώμε. (Ιωάννινα)
- Σαλέπι (Δίλοφος)
- Πίνουμε ζεστό τσάι του βουνού, τίλιο, φασκόμηλο, θυμάρι, μέντα ή δυόσμο. (Φούρκα )
- Ο χυμός του μαρουλιού, όταν πίνεται σε μικρές δόσεις, ρίχνει τα φλέματα (Ελαφότοπος)
- Πίνουμε αφέψημα από φύλλα και κοτσάνια τσουκνίδας. (Ελαφότοπος)

4. Βραχνάδα
- Γαργάρες με φασκόμηλο. Ρίχνουμε 10 γρ. φύλλα φασκόμηλου σε ¼ λίτρου βραστό νερό. Αφήνουμε 10 λεπτά. Σουρώνουμε, ρίχνουμε μερικές σταγόνες ξίδι και κάνουμε γαργάρες 2 φορές τη μέρα. (Ιωάννινα)

5. Βρογχίτιδα
- Χυμός μαρουλιού που πίνεται σιγά σιγά είναι αποχρεμπτικός. (Ελαφότοπος)

6. Γρίπη
- Βρασμένο φασκόμηλο (Καλαρύτες, Ιωάννινα)
- Για να μη μας πιάσει γρίππη, βράζουμε και πίνουμε συχνά καρπούς αγριοτριανταφυλλιάς. Έχουν άφθονη βιταμίνη C. (Δίλοφος)
- Η λεμονάδα κάνει καλό στη γρίπη. (Ελαφότοπος)

7. Κακοσμία αναπνοής
- Μασάμε ρίζες γλυκόριζας. Έχει επίσης αντισηπτική και χωνευτική δράση. (Κόνιτσα)

8. Κρυολόγημα
- Ρίχνουμε κοφτές (αιματηρές) βεντούζες. (Φούρκα)
- Εντριβή ή κομπρέσα με ρακί ή οινόπνευμα ή χαμομηλόλαδο. Αυτό το φτιάχνουν στο τηγάνι με καυτό λάδι και άνθη χαμομηλιού. (Ελαφότοπος)
- Πίνουμε το ζουμί από βρασμένα ξερά σύκα. (Ελαφότοπος )
- Ένα ποτήρι ζεστή λεμονάδα με λίγο κονιάκ και πολλή ζάχαρη (Ελαφότ.)
- Ζεστό μαύρο κρασί με μπόλικη ζάχαρη.(Παρακάλαμος)
- Πίνουμε πόντσι, δηλαδή βρασμένο ρακί με 2 κουταλιές ζάχαρη. (Παρακ.)

9. Λόξυγκας
- Μασάμε μια φέτα λεμόνι ή πίνουμε μια κουταλιά χυμό λεμονιού. (Άρτα)

10. Παιδικό κρυολόγημα
- Ρίχνουμε σε 1 λ. βραστό νερό 25 γρ. ξερά φύλλα ευκάλυπτου και αφήνουμε για 15 λεπτά. Στραγγίζουμε, προσθέτουμε μια κουταλιά μέλι και δίνουμε στο παιδί από ένα φλιτζάνι πρωί – βράδυ. (Πρέβεζα)

11. Πονόλαιμος
- Πίνουμε το ζουμί από βρασμένα κράνα. (Μέτσοβο)
- Αναμιγνύουμε 100 γραμ. μέλι με 20 γραμ. ρίζες γλυκόριζας σε σκόνη, πλάθουμε καλά και φτιάχνουμε καραμέλες που πιπιλάμε σ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. (Άρτα)
- Αφήνουμε για μια ώρα σε μισό ποτήρι νερό μια κουταλιά φύλλα μολόχας πολτοποιημένα. Στη συνέχεια τα βράζουμε, στραγγίζουμε και κάνουμε γαργάρες με το αφέψημα 2-3 φορές την ημέρα.
- Αφήνουμε για 2 ώρες περίπου 40 γραμ. θυμάρι σ’ ένα λίτρο καυτό νερό. Στραγγίζουμε και βάζουμε το περιεχόμενο σ’ ένα γυάλινο μπουκάλι. Πίνουμε το αφέψημα στη διάρκεια της μέρας. (Κόνιτσα)
- Βράζουμε σε μια κατσαρόλα κόκκινο κρασί μαζί με 3 κουταλιές ζάχαρη, κανέλα, 3 ματάκια γαρίφαλο και 10 γραμ. φύλλα ευκάλυπτου. Προσθέτουμε το χυμό από μισό πορτοκάλι και το ξύσμα λεμονιού και τ’ αφήνουμε για λίγα λεπτά. Στραγγίζουμε και πίνουμε ένα φλιτζάνι κάθε απόγευμα. (Πρέβεζα)
- Βάζουμε στο λαιμό κομπρέσα με οινόπνευμα και κοκκινοπίπερο. (Ζ.)
- Γαργάρες με αφέψημα από ξερά κρεμμύδια ή σύκα ή χυμό πράσου.

12. Πόνος στο αυτί
- Βράζουμε αρκετή ώρα τη λεπτή, ξυλώδη μεμβράνη που έχουν τα καρύδια. Ρίχνουμε λίγες σταγόνες στο αυτί που πονά. (Β. Ήπειρο)
- Βάζουμε στο αυτί λάδι από το καντήλι όχι γιατί είναι αγιασμένο, αλλά γιατί έχει την κατάλληλη θερμοκρασία. (Ιωάννινα)
- Πολτοποιούμε λίγο σκόρδο και το καίμε με λίγο λάδι. Γίνεται σαν αλοιφή που, όταν κρυώσει, βάζουμε στο αυτί. (Ιωάννινα, Γοργόμυλος Πρέβεζας)
- Λίγες σταγόνες χυμό από στουμπισμένο κρεμμύδι ή πράσο. (Ελαφότοπος)
- Κατάπλασμα από πολτό μαϊντανού, δουλεμένου με λάδι.
- Σταγόνες χυμό από μελισσοβότανο.

13. Πυρετός
- Έκχυμα από τσάι του βουνού ή μελισσοβότανο ή άνθη πανσέ. (Ελαφ.)
- Πίνουμε χυμό μαϊντανού 2-3 κουταλιές την ημέρα. (Ελαφότοπος)
- Ανακουφίζει κομπρέσα στο μέτωπο με ξύδι. (Παρακάλαμος)

14. Ρινορραγία
- Θα σταματήσει γρηγορότερα, αν τοποθετήσουμε στο ρουθούνι ένα βαμβάκι βουτηγμένο σε χυμό λεμονιού (Άρτα)

15. Συνάχι
- Βράζουμε φύλλα ευκάλυπτου. Σκεπάζουμε το κεφάλι με μια πετσέτα και εισπνέουμε τους υδρατμούς πάνω από το κατσαρολάκι. Ξεβουλώνει η μύτη. (Ιωάννινα, Καλαρρύτες, Μ.Γότιστα, Παρακάλαμος)
- Ρουφάμε ρακί με τη μύτη. (Φούρκα)
- Πλύσεις στα ρουθούνια με χλιαρό αλατόνερο. (Ελαφότοπος)



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Η λαϊκή βοτανοθεραπευτική στο Ζαγόρι, διδακτορική διατριβή Μιχαήλ Μάλαμα
- Βοτανικαί έρευναι επί της χαράδρας του Βίκου, Κων. Γκανιάτσα, περιοδ. «Ηπειρωτική Εστία»
-Η χαράδρα του Βίκου, τα βότανα και οι Βικογιατροί- Κομπογιαννίτες, Κων. Γκανιάτσα, ανάτυπο από το περιοδικό «Ήπειρος»
- Οι Κομπογιαννίτες ιατροί του Ζαγορίου, Νικ. Πατσέλη, περιοδικό «Ήπειρος»
- Λαϊκή ιατρική, ένας ανέκδοτος ηπειρώτικος ιατροσοφικός μαγικός κώδικας του 19ου αι., Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών
- Βοτανικά λαογραφικά στοιχεία, Κ. Λαζαρίδη, Μικρή Ζαγορίσια Βιβλιοθήκη
- Άνθη- βότανα- φαρμακευτικά φυτά. Τα γιατροσόφια της γιαγιάς. Εργασία για την περιβαλλοντική εκπαίδευση από μαθητές Γυμνασίου της πόλης των Ιωαννίνων.
(αυτή η εργασία περιλαμβάνει συνεντεύξεις που πήραν οι μαθητές από τις γιαγιάδες τους . Αναφέρεται και ο τόπος προέλευσης)
- Ελαφότοπος (Τσερβάρι), Μεν. Κικοπούλου, Γιάννενα 2000
- Η Φούρκα της Ηπείρου, Ιστορία- Λαογραφία, Χρ. Εξάρχου, 2007
- Συνεντεύξεις σε κατοίκους από το Δίλοφο Ζαγορίου και την περιοχή Πωγωνίου.